Roemenen kennen de kunst van het overlevenRoemenië Groeiende armoede na de grote crisis doet burgers terugverlangen naar communisme van Ceausescu Marloes de Koning
Roemenië worstelt nog steeds met de nasleep van de omwenteling. De economische crisis heeft de armoede verder vergroot. Het IMF beoordeelt deze weken hoe het nu gaat.Boekarest, 3 febr. - De manier waarop de Roemeense regering poogt haar begroting in balans te krijgen, ontneemt zelfs de grootste cynici in het land hun lach. Tuurlijk, de btw-verlaging naar 5 procent in oktober was echt een foutje: de Roemeense parlementariërs hadden even niet door waarover ze stemden. Het had een verhoging moeten zijn, naar 24 procent. De president heeft het rechtgezet door de wet niet te ondertekenen. Cartoonisten en columnisten hadden een topdag. Maar om de andere maatregelen wordt niet gelachen. 1,3 miljoen toch al onderbetaalde ambtenaren verloren in 2010 een kwart tot de helft van hun inkomsten. Uitkeringen voor zwangeren en gehandicapten zijn gekort. Voor een verlaging van de pensioenen stak het hoogste gerechtshof nog net een stokje. Adrian Rancu, docent op middelbare school nummer 19 in Timisoara, probeert niettemin vrolijk te blijven. Mijn vrouw is een tovenaar, zegt hij geheimzinnig op de vraag hoe ze het redden. Zijn salaris is ruim 100 euro lager dan een jaar geleden, nog 200 euro. Een tweede baan in de avonduren en weekenden had hij al jaren. Een lening om de studie van hun twee kinderen te betalen ook. Een ervan zit al in het buitenland, in Spanje, aan de andere kant van de EU, waar het leven beter is. De andere moedigt hij aan ook te gaan. Het kost grote moeite de maandelijkse aflossing op te brengen, maar ze redden het, zegt hij. Net zoals ze de schrijnende armoede in de jaren tachtig onder Ceausescu zijn doorgekomen. Het is triest, maar het enige verschil met het leven onder het communisme is de vrijheid. Voor mij is dat genoeg om tevreden te zijn. Een groeiend aantal landgenoten denkt daar anders over. In peilingen schiet het verlangen naar de zekerheden onder Ceausescu nog harder omhoog dan de economie krimpt. Roemenen kennen de overlevingskunsten nog. Op de terugweg uit het dorp van opa en oma gaan weer grote zakken aardappelen mee terug in de kofferbak. De bussen vol arbeidsmigranten naar Spanje en Italië blijven vertrekken, hoewel de crisis ook daar de arbeidsmarkt heeft geraakt. De regering slaagde er de afgelopen twee jaar slechts met grote moeite en met dank aan een noodkrediet van het IMF, de EU en de Wereldbank van 20 miljard euro in aan de lopende verplichtingen zoals pensioenen te voldoen. Het begrotingstekort bleef net onder de 7 procent steken. Deze weken is een delegatie van het IMF op bezoek om te praten over verlengingsmogelijkheden van het krediet. Roemeense politici hebben al gezegd dat ze ervan uitgaan dat een 'voorzorgskrediet' nodig is voor komend jaar. Een bedrag om een beroep op te doen als blijkt dat het nog steeds niet lukt. Voor EU-landen die ooit hopen toe te treden tot de eurozone gelden grosso modo dezelfde richtlijnen voor een gezonde staatshuishouding als voor landen die de euro al voeren. Ook aan de rand van de EU moet worden gerationaliseerd. Ruim twintig jaar na de omwenteling hebben de financiële markten bepaald dat de transitie voorbij moet zijn. Maar die is niet voorbij, zegt onderzoekster Iuliana Precupetu van de Roemeense academie voor wetenschappen in Boekarest. De sociologe meet de kwaliteit van leven in Roemenië en vergelijkt die met die van andere Europese landen. 72 procent van de Roemenen rapporteerde in juni 2010 dat hun levensomstandigheden slechter waren dan een jaar eerder. Het hoogste percentage in twintig jaar tijd. In de jaren negentig was de armoede dieper, maar het optimisme groter, zegt Precupetu. Nu zelfs na toetreding tot de EU de armoede terugkeert, zakken de Roemenen in een collectieve depressie. De transitie is vast komen te zitten in de crisis. De omvang van de problemen dringt door. Een vragende blik naar de eigen overheid deprimeert nog meer. Die is chaotisch, ongeorganiseerd en bureaucratisch, zegt Precupetu. En dan met een zucht: Maar ze verdeelt niettemin de middelen. Inkomsten verhogen in een land waar mensen geen traditie hebben van belasting betalen en veel ervaring in belasting ontduiken duurt jaren. Nu dringend geld nodig is, zet de regering het mes in de uitgaven. Een belangrijk verschil tussen West-Europa en het voormalige Oostblok is het lage percentage werkenden. Toen de kunstmatige vraag uit de Sovjet-Unie verdween en de staatseconomie in elkaar zakte, kwam daar niet direct iets voor in de plaats. Jongeren maakten zich de eisen eigen van een kapitalistische arbeidsmarkt. Ouderen konden die draai niet meer maken. Ze zijn op zichzelf en hun moestuin aangewezen en nog altijd een beetje op de staat. Grootschalige sociale onrust werd op regionaal niveau voorkomen met honderdduizenden vroegpensioenen en overlevingsuitkeringen van een paar tientjes per maand. Het is een westerse zienswijze dat ook wij de sociale uitgaven moeten verlagen, zegt socioloog Precupetu. Die westerse logica kun je niet zomaar hier toepassen. Je verlaagt hier vanaf een al erg laag niveau. Als je nog dieper snijdt durf ik niet te voorspellen wat er gebeurt. In december gooide een man zich van het 7 meter hoge balkon in het parlement, kwaad en wanhopig over de verlaging van de uitkering aan zijn autistische zoon. Het hele land leefde via de pers mee met de zwaargewonde man. De regering kiest voor primitieve oplossingen, oordeelt econoom Radu Soviani. Niet opgelegd door het IMF - die dicteren alleen het doel - maar door kortzichtige bestuurders, die het zelfs niet lukt EU-subsidies te benutten. Dit jaar worden de salarissen op aandringen van het IMF met 15 procent verhoogd. Intussen schiet de staatsschuld omhoog. En wat doen wij met het geld?, zucht Soviani. Niets. De president opent hier onaffe snelwegen. 'We leven nu in elk geval in vrijheid.' Adrian Rancu, docent 'De president opent hier onaffe wegen.' Radu Soviani, conoom Foto-onderschrift: De protesten in Roemenië tegen de groeiende armoede nemen toe. In december van het afgelopen jaar sprong een wanhopige man in het parlement van het balkon. Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur. |
Reportage |
