Geest van management bedreigt kerk
Gertjan de Jong op 09-10-2014
Mensen die zich bezighouden met bevrijdingspastoraat hoor je er nooit over: ‘de geest van management’. Toch vormt deze geest een grote bedreiging voor de kerk. Althans, dat betoogt de Duitse ethicus Bernd Wannenwetsch. In het boek ‘Verlangen - een theologische peiling’ las ik een essay van Wannenwetsch over de ‘managementgeest’. Hij schrijft onder andere: ‘Het probleem is niet zozeer dat het bedrijfsleven de kerk opkoopt, maar vooral dat de kerk zichzelf in de verkoop zet en zichzelf aan vreemde geesten uitlevert.’
Bij Duitse kerken kreeg het managementdenken vanaf de jaren negentig steeds meer ingang, zo stelt de ethicus. Het resultaat was dat discussies en officiële documenten ineens vergeven waren van begrippen als ‘control’, ‘benchmarking’ en ‘logo’s’. Het ‘product’ van de kerk (het evangelie) zou geweldige kansen op de religieuze markt hebben, zolang ze maar een ‘professionelere aanpak’ ontwikkelde. Kerken gingen zich meer en meer richten op development. Als reactie schreven enkele Duitse theologen een manifest ‘tegen de commercialisering van de kerk’. Zij vroegen zich af: Wat gebeurt er met de kerk als zij zichzelf steeds weer als onderneming beschouwt? Wat gebeurt er met de kerkleiding als deze zichzelf in toenemende mate als ‘management’ verstaat? Wat gebeurt er met kerkleden als deze gezien worden als ‘human recources’, ‘medewerkers’ of ‘clientèle’? En wat gebeurt er met het evangelie wanneer dit als ‘kerncompetentie’ van de kerk omschreven wordt?
Goede vragen! Ook voor kerken en voor christelijke organisaties in Nederland. Want wat gebeurt er als - soms ongemerkt - de geest van management het voor het zeggen krijgt? Dan staat, aldus Wannenwetsch, niet langer het luisteren maar het spreken in het middelpunt. ‘Niet de vraag hoe het evangelie ons aanspreekt staat centraal, maar de vraag of het wel aankomt bij onze “clientèle”. Het evangelie wordt niet langer begrepen als een woord dat zelf werkzaam is.'
Wat gebeurt er met kerkleden als deze gezien worden als human recources?
Het Woord gaat fungeren als een medium waarmee de religieuze consument voorzien kan worden van diverse spirituele producten, zoals ‘zingeving’, ‘troost’, ‘verrijking’ en ‘verdieping’: ‘Met het aanbieden van het evangelie op een markt van concurrerende spirituele spelers heeft de kerk opgehouden dit evangelie te beschouwen en te ontvangen als Gods eigen Woord. (...) Alleen een kerk die vergeten is dat ze door het Woord gevormd is, kan belangstelling tonen voor een model waarin het Woord slechts lijdend voorwerp is in een communicatieproces.'
Een evangelie dat neergezet wordt als ‘product’ dat tegemoetkomt aan religieuze behoeften is niet langer het evangelie, aldus Wannenwetsch. Het wordt iets kalmerends. Zo bevestigen kerken onbewust de diagnose die Friedrich Nietzsche al meer dan honderd jaar geleden stelde aangaande de kerken in Europa: ‘Men stelt zich tevreden met het christendom als kalmeringsmiddel, omdat men niet de kracht heeft om te zoeken, te vechten, risico’s te nemen, alleen te willen staan. (…) Maar een christendom dat alleen de geplaagde zenuwen moet kalmeren heeft die schrikwekkende oplossing van een “God aan het kruis” helemaal niet nodig: reden waarom in stilte overal het boeddhisme in Europa oprukt.’
Bron: www.habakuk.nu http://www.habakuk.nu/opinies/item/4163-geest-van-management-bedreigt-kerk#.VDuQVUmfAi8.email
